Δευτέρα 29 Απριλίου 2013

Χάνοντας τον λόγο


Οι παντός τύπου κρίσεις δεν είναι ποτέ μονόπλευρες. Για να υπάρξει οικονομική, σημαίνει ότι υπάρχει κοινωνική ή πολιτική ή πολιτισμική, αλλά και διάφοροι συνδυασμοί με διαφορετικές χρονικές ιεραρχίες, όλων αυτών των τύπων˙ ανάλογα τις περιόδους, τις ιστορικές, κοινωνικοπολιτικές συγκυρίες, κλπ. Με τον ίδιο τρόπο, τα αποτελέσματα ενός τύπου κρίσης, μπορούν να φανούν και στα αποτελέσματα άλλων τύπων.

Ένα τέτοιο αποτέλεσμα φαίνεται πλέον καθημερινά και στον δημόσιο λόγο. Όχι μόνο στην ποιότητά του, αλλά και στην επιπολαιότητα του περιεχομένου του. Ίσως να έχουμε συνηθίσει πλέον στα κεφαλαία, τα greeklish, και τα ανορθόγραφα κείμενα που έχουν πλημμυρίσει το διαδίκτυο, σε τέτοιο βαθμό, που στην καλύτερη περίπτωση αν δεν τα σατιρίσουμε, απλά τα προσπερνάμε. Επειδή έχουν γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Έχουν ενσωματωθεί στο σύνολο της πληροφορίας που λαμβάνουμε, χωρίς να υπάρχει κάποια τάση εξάλειψής τους. Αντιθέτως, δημιουργείται η εντύπωση πως πληθαίνουν. Πλέον είναι φυσιολογικό στην συλλογική μας ηθική να βλέπουμε έναν βουλευτή, ανεξαρτήτου πολιτικού χώρου, ή έναν καθηγητή ή ένα οποιοδήποτε δημόσιο πρόσωπο να εκφράζεται με περιεχόμενο και λεξιλόγιο «του δρόμου». Μας είναι οικεία η μεγάλη ένταση της φωνής, άνευ ουσιαστικού περιεχομένου, καθώς εμμένουμε περισσότερο στην γενικότερη ένταση παρά στο διά ταύτα.

Στα μάτια μου, αυτή η υποβάθμιση του γραπτού λόγου, αποτυπώνει την γενικότερη υποβάθμιση κάθε τύπου λόγου. Δημοσίου, προφορικού, επικοινωνιακού, κλπ. Και όσοι κατηγορούμαστε για ελιτισμό, ή μορφωτικό σνομπισμό, καλούμαστε να υποβαθμίσουμε και τον δικό μας λόγο για να βρούμε μία κοινή βάση επικοινωνίας. Όπως κάποιος που γράφει σωστά, αδυνατεί να πάρει στα σοβαρά ένα κείμενο γεμάτο ορθογραφικά λάθη, ανεξαρτήτως περιεχομένου, έτσι και κάποιος που έχει μάθει να εκφέρει ορθό και επικοινωνιακό λόγο, δηλαδή αφήνοντας περιθώρια διαλόγου και αμοιβαίας επιχειρηματολογίας, χωρίς προσωπικούς χαρακτηρισμούς, αδυνατεί να επικοινωνήσει ουσιαστικά με κάποιον «ανορθόλογο». Και αυτές οι αδυναμίες δεν είναι τόσο περιπτώσεις σνομπισμού, όσο διαφορετικού τρόπου σκέψης που δεν μπορεί να βρει κοινές βάσεις με άλλους. Άλλωστε, ο απώτερος σκοπός ενός διαλόγου ή δημοσίου λόγου είναι η αμοιβαία και εις βάθος κατανόηση και η ζύμωση ιδεών για την παραγωγή νέων. Ο ποιοτικότερος λόγος δεν εξασφαλίζει απαραίτητα αυτή τη συνθήκη, αλλά σίγουρα κινείται προς αυτή πιο άμεσα και πιο αποδοτικά.

Τα τελευταία τρία χρόνια, η οικονομική κρίση, ανέδειξε την πολιτική κρίση, που ανέδειξε την κοινωνική, και αυτή με τη σειρά της, την διαλεκτική. Μοιάζει με μία ατελείωτη ανατροφοδοτούμενη λούπα. Όσο πέφτει το βιοτικό επίπεδο, τόσο απαξιώνεται η κοινωνία ως οντότητα που θα πρέπει να έχει απαραίτητα συλλογικό και αλληλέγγυο χαρακτήρα υπό την αμοιβαία συμφωνημένη λειτουργία των θεσμών. Και όσο απαξιώνεται η κοινωνία, τόσο απαξιώνονται οι τρόποι με τους οποίους η ίδια η κοινωνία επικοινωνεί, συνδιαλέγεται και συναλλάσσεται.

Σε ατομικό επίπεδο, όμως, αυτό δεν θα έπρεπε να αποτελεί δικαιολογία. Η απαξίωση του λόγου δεν είναι άλλοθι για προσωπική απαξίωση και μικρότερη διαλεκτική προσπάθεια. Όπως και η απαξίωση των θεσμών δεν σημαίνει αυτόματα και την κατάργησή τους. Τουναντίον, όλες αυτές οι καταστάσεις δείχνουν την μεγαλύτερη ανάγκη που προκύπτει, ώστε να ενισχυθεί η ποιότητα του λόγου, της επικοινωνίας και εν τέλει του πραγματικού διαλόγου.


Τετάρτη 24 Απριλίου 2013

f(x) = 1/x


"What the human being is best at doing is interpreting all new information so that their prior conclusions remain intact." – Warren Buffett

Οι άνθρωποι τρελαίνονται για ταμπέλες. Έχουν αυτή την εγκεφαλική διεργασία, που προφανώς εξυπηρετεί εξελικτικούς μηχανισμούς επιβίωσης, να προσπαθούν μέσα στο μικρότερο χρονικό διάστημα να έχουν σχηματίσει την καλύτερη δυνατή εικόνα για τα μούτρα του άλλου. Μπαίνουν έτσι στην απλοϊκότητα της διεργασίας όπου πασχίζουν να κατατάξουν 85 δισεκατομμύρια νευρώνες μέσα σε τέσσερεις – πέντε χαρακτηρισμούς και ταμπέλες που έχει επινοήσει ο ίδιος ο άνθρωπος, όσο πιο γρήγορα μπορούν και κάνοντας τις ανάλογες εκπτώσεις. Στην πολιτική, στη δουλειά, στις παρέες, στις πνευματικές αναζητήσεις, στις σεξουαλικές προτιμήσεις και στη δημιουργικότητα, θα έρθει ο άσχετος Χ από το πουθενά για να σε εντάξει στο αυστηρό ιδεολογικό πλαίσιο του μικρόκοσμου των δικών του 85 δισεκατομμυρίων νευρώνων.

Τις έχω δει τις παγίδες που κρύβονται πίσω από αυτή την, φυσική κατά τ’ άλλα, ανθρώπινη εγκεφαλική διεργασία, και έτσι προτιμώ την δυσκολία που κρύβεται πίσω από την χρονοβόρα και πολυσύνθετη αποδόμηση όσων περισσότερο λεπτομερειών γίνεται. Και βέβαια δεν ξεμπερδεύω ποτέ. Κάθομαι και σκαλίζω μυαλά, βγάζω συμπεράσματα που μετά αναθεωρώ, για να καταλήξω σε μία ακόμα πιο πλήρη εικόνα που μετά φυσικά πάλι αναθεωρώ κ.ο.κ. Η εικόνα που σχηματίζω για τους άλλους μοιάζει περισσότερο με τη συνάρτηση f(x) = 1/x. Είτε στα αρνητικά, είτε στα θετικά, δεν αγγίζω ποτέ τους ιδεατούς άξονες σκέψης και συναισθημάτων του άλλου. Απλά τα προσεγγίζω όσο πιο καλά μπορώ, γνωρίζοντας την ανθρώπινη αδυναμία μου της πλήρους κατανόησής τους και ενδεχομένως γνωρίζοντας τελικά πολλά περισσότερα για τον μικρόκοσμο του άλλου.

Το όλο πράγμα όμως δεν πήγαινε σ τα δικά μου μυαλά, αλλά περισσότερο για να εκφράσω την απορία μου για τη σιγουριά των πάντων για τα πάντα. Πόσο μάλλον για τη σιγουριά και τους χαρακτηρισμούς απέναντι σε άγνωστους ή ανθρώπους από τους οποίους έχεις δει μόνο το 0,01% του κόσμου τους. Κάπου μέσα σε αυτή τη σιγουριά κρύβεται συνήθως και η υπεροψία. Και κάπου εκεί παίζουν παιχνίδι η βεβαιότητα και η ισχυρογνωμοσύνη που έχουν θωρακίσει πλέον όλα τα βλέμματα. Κάπως έτσι βγαίνουν τα βιαστικά συμπεράσματα, λαμβάνονται οι βιαστικές αποφάσεις και τελικά η καθημερινότητα καταλήγει μία συνεχής διαμάχη με κάτι αόριστες ιδέες και ανύπαρκτα φαντάσματα. Κάπως έτσι περνάνε και τα χρόνια, αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση.


Πέμπτη 18 Απριλίου 2013

Οι δικοί σου νεκροί και οι δικοί μου


Η φωτογραφία που έχει κατακλύσει τα social media τις τελευταίες δύο ημέρες είναι όντως σοκαριστική. Ένα μωρό που προσπαθεί να θηλάσει τη νεκρή μητέρα του. Οι πληροφορίες για την ιστορία πίσω από τη συγκεκριμένη φωτογραφία είναι λίγο συγκεχυμένες. Κάποια sites γράφουν για Βιρμανία, άλλα για περιστατικό στη Σρι Λάνκα. Δεν έχει σημασία. Το θέμα της φωτογραφίας είναι το ένα και το αυτό. Το ίδιο και το κείμενο που συνοδεύει την εν λόγω φωτογραφία:

«3 Αμερικανοί σκοτώθηκαν χθες και όλος ο κόσμος ήξερε γι 'αυτούς.
Χιλιάδες βασανίζονται και δολοφονούνται κάθε μέρα σε όλο τον κόσμο στη Βιρμανία, την Παλαιστίνη, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και τη Συρία ...
Αλλά ποιος νοιάζεται

Μάλιστα, αν και το κείμενο έχει την χαρακτηριστική νεοελληνική κομπλεξική χροιά, και ομολογώ πως προέτρεξα να το εκλάβω ανάλογα, φαίνεται τελικά πως είναι αντιγραφή από άλλο που έχει γραφτεί στα αγγλικά και έχει κατακλύσει και τα social media άλλων χωρών.

Θα ήθελα λοιπόν να σηκωθώ λίγο όρθιος και να επικαλεστώ το δικαίωμά μου να νοιάζομαι τόσο για τους χιλιάδες θανάτους και βασανισμούς όσο και για τους 3 νεκρούς της Βοστώνης. Και μάλιστα με τον ίδιο τρόπο. Την ίδια ένταση και την ίδια οργή. Με το ίδιο συναίσθημα για τους άδικους θανάτους που προήλθαν από τα ίδια αρρωστημένα μυαλά, αλλά που βρίσκονται μέσα στα κεφάλια διαφορετικών ανθρώπων.

Διότι το ανθρώπινο μυαλό είναι ένα. Και οι κτηνωδίες που έχουν τελεστεί ιστορικά και συνεχίζουν και θα συνεχίζουν να τελούνται, από το ίδιο μυαλό προέρχονται. Ανεξαρτήτως φυλής, έθνους, θρησκείας, πολιτικού ή οικονομικού συστήματος. Έχουμε πλέον τις ιστορικές γνώσεις, αλλά και τις ψυχαναλυτικές ικανότητες ως είδος για να κατανοήσουμε πως οι φρίκες που μπορεί να εκτελέσει ο ανθρώπινος εγκέφαλος ποτέ δεν έκαναν διακρίσεις σε τέτοιες επίπλαστες κατηγορίες.

Γι’ αυτό και για κάθε αντι-αμερικάνικό σου κόμπλεξ, μπορώ να σου τρίψω στη μούρη ένα αντι-μουσουλμανικό, ή ένα αντι-κομμουνιστικό, ή ένα αντι-ναζιστικό, ή ένα αντι-σοσιαλιστικό, ή ένα αντί-τρομοκρατικό, και πάει λέγοντας, κόμπλεξ δικό μου. Αλλά επειδή η ανουσιότητα και η ρητορική ανακύκλωση σε μία τέτοια διαμάχη είναι τόσο ξεκάθαρη, προφανώς και ποτέ δε θα μπορούσα να βγάλω ένα τέτοιο κόμπλεξ που διαχωρίζει τους ανθρώπους σε φτωχούς, πλούσιους, χριστιανούς, μουσουλμάνους, άθεους, άνδρες, γυναίκες, παιδιά, Αμερικάνους, Πακιστανούς, Αφγανούς, Παλαιστίνιους, ομοφυλόφιλους, ετερόφυλους, καπιταλιστές, σοσιαλιστές, κουστουμάτους, λέτσους και ένα κάρο άλλους διαχωρισμούς που έχει επινοήσει το ίδιο μυαλό που σου έλεγα πιο πάνω.

Ίσως, πάλι οι περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν και, ενδόμυχα να θέλουν αυτούς τους διαχωρισμούς. Είτε για να ενισχύουν τις ιδεολογίες τους, είτε για να βγάζουν το κόμπλεξ που πάλι έλεγα πιο πάνω. Ο Diderot είχε πει: «Υπάρχει μόνο ένα βήμα από τον φανατισμό στην βαρβαρότητα». Και επειδή τελικά όλες οι νοητικές μας διεργασίες που μας οδηγούν σε συμπεράσματα και ανάλογες πράξεις φιλανθρωπίας ή απανθρωπιάς, βήματα είναι, προσέχετε λίγο αυτά τα βήματα που προηγούνται του φανατισμού. Διότι, εσκεμμένα ή μη, ενδεχομένως να τα «περπατάτε» μέσα σας.


Παρασκευή 12 Απριλίου 2013

Υποκρισία είναι...


Να προσάπτεις ταξικά ή φυλετικά χαρακτηριστικά στη μάχη μεταξύ των αναγκαίων ανατροπών και του σάπιου κατεστημένου.

Να παθιάζεσαι τόσο πολύ περιβαλλοντικά με αυτό που συμβαίνει στις Σκουριές, σε μία χώρα που έχει ήδη καταστραφεί και συνεχίζει να καταστρέφεται περιβαλλοντικά από άκρη σε άκρη από τους ίδιους τους κατοίκους της.

Να κλείνεις ένα portal με αντιεξουσιαστικό περιεχόμενο, και να μιλάς για νίκη της Δημοκρατίας.

Να αγνοείς τα εκατό στραβά του σπιτιού σου και να κραδαίνεις το δάχτυλο σε έναν άγνωστο ξένο που δεν έχεις γνωρίσει ποτέ σου.

Να αναζητάς συνεχώς τη στήριξη του Κράτους την ώρα που το μουντζώνεις σε κάθε ευκαιρία.

Να βλέπεις όλη αυτή τη σαπίλα που συνεχίζει να αναδύεται καθημερινά από τα σωθικά της κοινωνίας και να προσπαθείς να μας πείσεις ότι η σαπίλα απλά δημιουργήθηκε τα τελευταία τρία χρόνια.

Να μιλάς για λαϊκό συμφέρον την ώρα που υπερασπίζεσαι τα «κεκτημένα» συμφέροντα των λίγων.

Να αναζητάς τη νομιμότητα, εθελοτυφλώντας στην παρανομία των δικών σου πεπραγμένων.

Να λες "φασίστες κουφάλες, έρχονται κρεμάλες".

Να λες "εδώ γίνεται το Χ, το Ψ σε πείραξε;"

Να πιάνεις στο στόμα σου λόγια σπουδαίων ανθρώπων, χωρίς καν να καταλαβαίνεις τι σημαίνουν.

Να χρησιμοποιείς πολιτική ρητορική του αποτυχημένου συστήματος για να εμπνεύσεις τις ανάγκες πολιτικής σκέψης του παρόντος.

Να κατακρίνεις προτάσεις χωρίς να μπορείς να διατυπώσεις ούτε μία για τις δικές σου θέσεις.

Να μιλάς για κοινωνική αλληλεγγύη, την ώρα που στάζεις με μίσος προς την κοινωνία.

Ο κοινωνικός διασυρμός δεν θα επέλθει από την οικονομική κατάρρευση, αλλά από την αδυναμία να αναγνωρίσει ο καθένας μας τον υποκριτή μέσα του. Την αδυναμία να συμφωνούμε σε στοιχειώδη, αλλά και να διαφωνούμε σε μία δημιουργικά αναδυόμενη βάση. Αυτή η εμμονή στην άρνηση, την ισοπέδωση και το παθιασμένο μίσος, σύντομα θα αναγκάσει την πραγματικότητα να μας γνέφει περιπαικτικά καθώς απομακρύνεται από το κεφάλι του καθενός μας. Η άρνηση που καλά κρατεί εδώ και δύο αιώνες σχεδόν τώρα και που με κάθε κρίση βρίσκει πρόσφορο έδαφος για να αναδεικνύει τις αδυναμίες μας ως κοινωνία. Άλλωστε, μέσα στην παράκρουση, ο διάλογος παύει να αποτελεί μέσο επικοινωνίας, και τον ρόλο του αναλαμβάνουν άλλα μέσα. Αυτά που βλέπουμε συνεχώς να πληθαίνουν γύρω μας.


Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...